สัตว์ดึกดำบรรพ์

    ถ้าอ้างตามทฤษฎีวิวัฒนาการของโลกที่เชื่อกันว่า โลกเกิดมาเมื่อประมาณ ๔,๐๐๐-๕,๐๐๐ กว่าล้านปีที่แล้ว จากนั้นราเมือกก็ค่อยๆ พัฒนามาเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังเมื่อประมาณ ๗๕๐ ล้านปีที่แล้ว โดยเกิดขึ้นในทะเลก่อน ซึ่งรวมถึงแมงกะพรุนด้วย ต่อมาสัตว์พวกนี้มีวิวัฒนาการแยกเป็นสองสาย คือ สัตว์ไม่มีกระดูสันหลัง และมีกระดูกสันหลัง เป็นสัตว์เลื้อยคลาน เป็นนก เป็นไดโนเสาร์ เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เป็นลิง และมาถึงไพรเมต จนมี โฮโม เซเปียน เซเปียนส์ ทุกวันนี้ ก็นับว่าแมงกะพรุนเป็นสัตว์ยุคดึกดำบรรพ์ที่สามารถดำรงชีวิต ปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมมาได้อย่างยาวนาน ขณะที่สัตว์ใหญ่และเกิดทีหลังตั้งหลายพันล้านปีอย่างไดโนเสาร์กลับสูญพันธุ์ไปสิ้น
    ในหนังสือเกี่ยวกับฟอสซิล มีฟอสซิลสัตว์ตัวโน้นตัวนี้เยอะไปหมด แต่ไม่เคยพบว่ามีฟอสซิลแมงกะพรุนน้ำจืดเลย ซึ่งก็คงยากที่เราจะเจอ เพราะว่าเนื้อตัวของมันนั้นประกอบด้วยน้ำเป็นส่วนใหญ่ นักวิจัยบางคนบอกว่าร่างกายของแมงกะพรุนน้ำจืดประกอบด้วยน้ำร้อยละ ๙๕ บางคนบอกว่าร้อยละ ๙๙ แต่ไม่ว่าจะมีน้ำอยู่กี่เปอร์เซ็นต์ พอตาย มันก็แทบจะสลายไปเลย
    ตอนที่ไปเก็บข้อมูล เราเก็บแมงกะพรุนที่ตายแล้วไว้ในกลักฟิล์ม อยากรู้ว่าถ้าตายแล้วมันจะขึ้นอืดหรือแข็งตัวเหมือนแมงกะพรุนในชามเย็นตาโฟหรือไม่ ปรากฏว่ารุ่งเช้ามองไม่เห็นอะไรเลย ตัวมันเปื่อยยุ่ยแบบไม่เหลือซาก ละลายเป็นเนื้อเดียวกับน้ำไปเสียอย่างนั้น เขาว่า ถ้าเอาไปตากแดด แป๊บเดียวมันจะมีสภาพเหมือนฟิล์มใส ๆ หรือคราบอะไรสักอย่าง ไม่หลงเหลือร่องรอยที่จะพิสูจน์ซากได้ว่ามันเป็นแมงกะพรุนมาก่อน (อันนี้ยังไม่ได้ลองค่ะ วันนั้นมีแมงกะพรุนถูกช่างภาพจับถ่ายรูปจนขาดใจตายแค่ตัวเดียว)

    แมงกะพรุนอยู่ในไฟลัม Cnidaria ซึ่งได้แก่พวกดอกไม้ทะเล กัลปังหา ปะการัง ไฮดรา ฯลฯ กลุ่มนี้จะมีลักษณะสมมาตรแบบรัศมี กินแพลงก์ตอนเป็นอาหาร มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Craspedacusta แต่ชื่อเล่นที่เรียกกันแล้วเข้าใจง่ายคือ Freshwater Jellyfish แปลตรงตัวว่า แมงกะพรุนน้ำจืดนั่นเอง
    Hutchison แบ่งแมงกะพรุนน้ำจืดออกเป็น ๓ ชนิดคือ Craspedacusta sowerbyi (หรือบางทีก็เขียน Craspedacusta sowerbii ), Craspedacusta sinensis และ Craspedacusta iseana ความแตกต่างของทั้ง ๓ ชนิดนี้ อยู่ที่ลักษณะการเรียงตัวของหนวดและแหล่งที่อยู่อาศัย ส่วนพฤติกรรมและวงจรชีวิตนั้นแทบจะไม่มีอะไรต่างกันเลย

    แมงกะพรุนน้ำจืดที่พบแถบอเมริกาและยุโรปส่วนใหญ่เป็น Craspedacusta sowerbyi ขณะที่สายพันธุ์ที่พบในแถบเอเชียมักจะเป็น Craspedacusta sinensis แมงกะพรุนที่น้ำโขงเป็นสายพันธุ์ Craspedacusta sinensis แต่ตรงจุดเข็กสามง่ายังไม่มีการระบุว่าเป็นชนิดอะไร เพราะบางตัวที่เจอก็มีหนวดที่ทำให้คิดว่าเป็น Craspedacusta sinensis แต่บางตัวก็มีลักษณะกระเดียดไปทาง Craspedacusta sowerbyi
    แมงกะพรุนน้ำจืดที่ลำน้ำเข็กจึงยังเป็นปริศนาให้นักวิจัยต้องหาคำตอบให้ได้ว่ามันเป็นสายพันธุ์ไหนกันแน่
    แต่สัตว์ตัวเล็ก ๆ พวกนี้ สำคัญขนาดที่เราต้องลงทุนลงแรงศึกษา เจาะลึกมันขนาดนี้เลยหรือ
    “เพราะแมงกะพรุนน้ำจืดไม่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจไง เอาไปเลี้ยงก็ตาย เพาะพันธุ์ขายก็ไม่ได้ ที่ผ่านมาจึงไม่มีใครสนใจจะมาสนับสนุนการทำงานวิจัยหรือศึกษามันอย่างจริงจัง ไม่เหมือนสัตว์ชนิดอื่น ๆ ที่วิจัยแล้วก็สามารถเพาะเลี้ยง ขยายพันธุ์มีมูลค่าทางเศรษฐกิจ” นักวิชาการด้านสัตว์น้ำคนหนึ่งให้ความเห็น
    ถ้าวัดความคุ้มค่าด้านเศรษฐกิจ มันอาจจะดูไร้เหตุผลที่ต้องลงทุนลงแรงกับสัตว์ที่เอาแน่เอานอนอะไรไม่ได้อย่างแมงกะพรุนน้ำจืด
    แต่บ่อยครั้งที่เราพบว่า คนบางคน บางกลุ่ม ทำอะไรด้วยแรงผลักดันที่ไม่ได้มาจากเหตุผลความคุ้มค่าที่เป็นเม็ดเงินเลยแม้แต่น้อย